Zit het geheim van de eeuwige jeugd in je energiedrank?

Door de inname van een stofje te verhogen dat in de meeste energiedrankjes zit, leef je langer en word je energieker, scherper en gezonder. Althans, dat is aangetoond voor muizen en apen. Maar ook voor mensen lijkt het ingrediënt anti-aging kracht te bezitten. Dat is de conclusie van een indrukwekkende publicatie in het wetenschappelijke tijdschrift Science.

Stel dat er een voedingsstofje in je bloed circuleert dat cruciaal is voor je afweer, hart, bloedvaten, hersenen, ogen, botten en nieren. En voor de mitochondriën, de organellen die al je cellen van energie voorzien. En stel dat je ontdekt dat naarmate je ouder wordt, er steeds minder van dat onmisbare stofje in je bloed zit… Terwijl een laag gehalte in verband wordt gebracht met een lange reeks gezondheidsproblemen zoals gewichtstoename, tanende afweer, botontkalking, diabete type 2, hart- en vaatziekte en cognitieve achteruitgang.

Wetenschappers zijn zo’n cruciaal stofje op het spoor: taurine, een aminozuur met een lange reeks functies in ons lichaam. Volgens een recente studie bevat het bloed van een oudere tot tachtig procent minder taurine dan het bloed van een jongere.

Taurine is populair geworden als ingrediënt van sport- en energiedrankjes. Fabrikanten stoppen dat erin omdat taurine de energiestofwisseling zou boosten. Een blikje of flesje bevat meestal 750 tot 1000 mg taurine. Feit is dat taurine belangrijk is voor het functioneren van de mitochondriën [bron], de organellen die voor energie in onze cellen zorgen. Er zijn ook aanwijzingen dat het innemen van extra taurine bij sporters het herstel na lichamelijke inspanning versnelt [bron], maar de snelle opkikker die je kunt ervaren na het drinken van een blikje Red Bull of Monster Energy is waarschijnlijk vooral te danken aan de hoge dosis suiker en cafeïne die taurine meestal vergezellen. Veel van dit soort energiedrankjes consumeren zal volgens de The International Society of Sports Nutrition meer aan je gewicht dan aan je sportprestaties en energieniveau toevoegen [bron]. Dus mocht je na het lezen van deze blog de inname van taurine willen verhogen, doe dat dan vooral niet door meer energiedrankjes te consumeren.

Katten worden blind door een taurinegebrek

Taurine werd in de negentiende eeuw voor het eerst geïsoleerd uit de gal van een os (‘taurus’ in het Latijn), vandaar de naam. Het is een voedingstof waar de meeste mensen dagelijks gemiddeld ongeveer 58 milligram van binnenkrijgen [bron]. Het zit vooral in vlees en schelpdieren, dus als vegetariër of veganist consumeer je er minder van. Bij een lage inname kom je echter niet direct in de problemen omdat de lever een beetje taurine kan maken (van de aminozuren methionine en cysteïne met hulp van vitamine B6 [bron]).  Als katten geen taurine via hun voer binnenkrijgen, worden ze blind en gaan ze dood omdat ze het niet zoals wij zelf in de lever kunnen maken. Commerieel kattenvoer is dan ook altijd verrijkt met taurine.

Als het goed is maakt taurine ongeveer 0,1 procent van je gewicht uit, dus een persoon van 70 kilogram heeft gemiddeld 70 gram taurine in zijn of haar systeem [bron]. Het aminozuur is alom aanwezig in je lichaam, maar het zit het meest in weefsels die veel energie gebruiken en/of veel oxidatiestress te verduren krijgen: het netvlies, witte bloedcellen, bloedplaatjes, de longen, de hersenen, de nieren, skeletspieren en de hartspier [bron]. Dat taurine zich graag in actieve en kwetsbare weefsels en cellen nestelt is geen toeval. Taurine heeft een krachtige antioxidante werking in en om onze cellen, vooral door antioxidante enzymen te stimuleren. Een groot deel van de taurine in ons bloed wordt door mitochondriën opgenomen en beschermt deze cellulaire energiecentrales tegen de overproductie van vrije radicalen; daarnaast is het aminozuur ook nodig voor het complexe mechanisme waarmee mitochondriën voeding in energie omtoveren [bron].

Maar dat is niet het enige. In een recent wetenschappelijk overzichtsartikel  wordt de lange reeks taken en invloeden van taurine in ons lichaam opgesomd. Een greep: taurine gaat ontstekingsprocessen tegen (met name in de hersenen), remt de leeftijdsgebonden daling van het belangrijke hormoon en IGF-1 (groeifactor voor onder meer de spieren), is betrokken bij het onderdrukken van nuclear factor kappa B (daardoor vermindert het risico op chronische ziekten, worden chronische ontstekinggsprocessen gedempt en gaat de afweer erop vooruit), is nodig bij cellulaire processen die het samentrekken van spieren mogelijk maken en beïnvloedt de neurogenese (vorming van nieuwe hersencellen) in de hippocampus, een structuur in de hersenen die belangrijk is voor het geheugen. Taurine beïnvloedt als (kalmerende) neurotransmitter emoties en hersenfuncties, speelt een rol bij de vorming van botweefsel en het beschermen van cellen tegen schadelijke bijproducten van de stofwisseling. Last but no least reguleert taurine het volume en de calciumhuishouding van cellen en heeft het een stabiliserende invloed op celmembranen.

Taurine voorkomt gezondheidschade op de lange termijn

Volgens de Amerikaanse verouderingswetenschapper Bruce Ames is taurine een ‘levensduurvitamine’ (longevity vitamin), omdat veel functies van taurine belangrijk zijn voor het voorkomen van schade op de lange termijn: van een subtiel taurinetekort word je niet acuut ziek, maar je loopt daardoor wel een groter risico om op latere leeftijd problemen te krijgen met kwalen als zoals diabetes, hart- en vaatziekte, hersenaandoeningen en mitochondriäle ziekten [bron].

Nu het probleem: de hoeveelheid taurine in ons lichaam duikt omlaag als we ouder worden, vermoedelijk omdat we het steeds moeizamer uit voeding opnemen en steeds minder zelf in ons lichaam aanmaken. De vraag is: kan dat kwaad? Een tiener zit bomvol taurine en is over het algemeen kerngezond, bij een vijftiger is de taurinetank al half leeg en vanaf die leeftijd begint het drama met rimpels, grijze haren, poreuze botten, slechte ogen, slechte vaten, cognitieve achteruitgang en ga zo maar door.

Dat een lage taurinestatus samengaat met meer ouderdomsverschijnselen wil echter niet per se zeggen dat een taurinetekort ouderdomsverschijnselen veroorzaakt. Het gaat hier om het verschil tussen een associatief en een oorzakelijk verband. Veel ouderen dragen een leesbril, maar het feit de leesbril met ouderdom geassocieerd is wil nog niet zeggen hij er de oorzaak van is.

Veroorzaakt een lage taurine-status veroudering?

Is een laag taurinegehalte in het bloed een gevolg of een oorzaak van veroudering? Kun je door extra taurine in te nemen, de veroudering vertragen? Deze belangrijke vragen kunnen alleen goed worden beantwoord met behulp van een grootschalige en langlopende dubbelblind rerandommiseerde placebo gecontroleerde studie. Er moet dan een grote groep proefpersonen worden geronseld. Daarvan gaat op basis van willekeur (gerandommisseerd) de helft elke dag een pil slikken met een onwerkzame stof (placebo) en de andere helft een pil met taurine – zonder dat de proefpersonen en de onderzoekers  weten wie wat slikt (dubbelblind). Een X aantal jaar later kijken wetenschappers of er gezondheidsverschillen zijn te meten tussen de twee groepen. Het punt met dit soort studies is dat ze schreeuwend duur zijn en bovendien lang duren. De kans dat er binnen afzienbare tijd zo’n onderzoek komt naar de antiverouderende werking van taurine is klein. En als het er komt kan het nog wel twintig jaar duren voor we de resultaten hebben.

Wetenschappers beschikken echter over een goedgevulde trukendoos om zonder grootschalige interveniestudies dichtbij antwoorden op complexe oorzaak-gevolg-vragen te komen: studies met proefdieren, kortlopende interventiestudies met kleine aantallen proefpersonen en observationele studies waarbij het gedrag van groepen mensen wordt afgezet tegen hun gezondheidsstatus. In een indrukwekkende publicatie in het prestigieuze tijdschrift Science verscheen onlangs een artikel waarvoor onderzoekers al deze methodes uit de kast hebben gehaald om uit te zoeken of taurine een oorzakelijke rol in het verouderingsproces speelt. De titel van het artikel laat aan duidelijkheid weinig te wensen over: ‘Taurinegebrek als een drijvende kracht van veroudering’ (‘Taurine deficiency as a driver of aging’).

Het leek alsof de muizen een verjongingskuur ondergingen

Om te beginnen stelden de onderzoekers vast dat zowel bij muizen, apen als mensen de hoeveelheid taurine drastisch afneemt met het stijgen van de leeftijd. Een verklaring hiervoor hebben ze overigens niet. Vervolgens voerden ze muizen die veertien maanden oud waren (van middelbare leeftijd naar menselijke maatstaven) extra taurine in een dosis die omgerekend naar mensen op 3 tot 6 gram per dag neerkomt. De onderzoekers constateerden dat alle organen en weefsels die ze bij de dieren checkten – hersenen, botten, alvleesklier, vet- en spiermassa, immuunsysteem, darmen – daardoor beter gingen functioneren. Het leek alsof de muizen een verjongingskuur ondergingen. Vergeleken met leeftijdsgenoten die geen extra taurine kregen, werden ze beweeglijker, onderzoekender, minder angstig en sterker; hun geheugen verbeterde, ze hadden een gezondere suikerhuishouding, een grotere botdichtheid en een afweer die meer leek op die van jongere soorgenoten. En ze bleven slanker dan onbehandelde leeftijdgenoten, hoewel ze geen hap minder waren gaan eten. Niet onbelangrijk: de onderzoekers klokten een verlenging van de gemiddelde levensduur van 10 (mannetjes) tot 12 (vrouwtjes) procent.

Toen de onderzoekers inzoomden op wat er op cellulair niveau met de muizen gebeurde die extra taurine kregen, zagen ze een reeks zaken verbeteren die doorgaans juist achteruitgaan met de leeftijd: taurine verminderde het aantal ‘zombiecellen’ (verouderde cellen die zouden moeten verdwijnen maar in plaats daarvan in een schemertoestand tussen leven en dood blijven hangen en schadelijke stoffen afgeven), verhoogde het aantal stamcellen in sommige weefsels (die helpen bij wondgenezing en weefselregeneratie), verbeterde de prestaties van mitochondriën, verminderde tekenen van DNA-schade en stimuleerde autofagie  – een proces waarbij afbraakproducten in cellen worden opgeruimd. Ook verbeterde het vermogen van de cellen om voedingsstoffen waar te nemen, typisch een fundamentele functie die vermindert met het ouder worden.

Na de muizen, richtten de onderzoekers hun aandacht op dieren die meer op ons lijken: apen. Ze gaven 15-jaar oude rhesusapen (45-50 jaar naar menselijke maatstaven) zes maanden lang elke dag extra taurine. Net als bij de muizen voltrokken zich bij de apen vebeteringen op tal van fronten, zoals lichaamsgewicht, vetpercentage, bloedsuikerhuishouding, afweer, leverfuncties en botdichtheid.

Genoeg redenen voor middelbare muizen en rhesusapen om taurine te gaan slikken. Maar hoe zit het met mensen?

Mensen met hogere taurinespiegels zijn gezonder en minder dik

De onderzoekers keken naar de relatie tussen taurinespiegels en ongeveer 50 gezondheidsparameters bij 12.000 Europese volwassenen van 60 jaar en ouder. Over het algemeen waren mensen met hogere taurinespiegels gezonder, hadden ze minder vaak last van type 2 diabetes, waren ze minder dik, hadden ze minder vaak last van een te hoge bloeddruk en hadden ze lagere ontstekingsniveaus. ‘Dit zijn associaties die geen oorzakelijk verband vaststellen,’ zegt de hoofdonderzoeker erover, ‘maar de resultaten duiden op de mogelijkheid dat taurinedeficiëntie bijdraagt aan veroudering bij mensen [bron]’

De relatie tussen de taurinestatus en gezondheid dook in 2009 ook al op in een grote observationele studie. Taurineconsumptie bleek toen de belangrijkste factor te zijn die werd geassocieerd met een verminderde kans op hartziekte. Voor de studie was gebruik gemaakt van de data van 61 bevolkingsgroepen in 25 landen. Bewoners van het Japanse eiland Okinawa scoorden de hoogste inname van taurine en hadden het minste last van coronaire hartziekte en de langste levensduur [bron].

Lichaamsbeweging verhoogt de taurinespegel

Terug naar het verslag in Science. In hun zoektocht naar antwoorden testten de onderzoekers of taurinespiegels reageren op een interventie die bekend staat als supergezond: lichaamsbeweging. De onderzoekers maten de taurinespiegels in het bloed vóór en na een intensieve fietstraining bij zowel mannelijke atleten (sprinters, duurlopers en natuurlijke bodybuilders) als gemiddelde bankminnende stervelingen. Wat bleek? Bij alle proefpersonen was sprake van een significante toename van taurine in het bloed na de training. Het effect was zo duidelijk, dat de onderzoekers de mogelijkheid opperen dat sporten mede zo gezond is vanwege het stimulerede effect op taurine.

Samenvattend kunnen we conlcuderen dat de auteurs van het artikel in Science al het mogelijke hebben gedaan om de gezondheidseffecten van taurine te doorgronden, behalve checken wat er met menselijke proefkonijnen gebeurt als ze het als supplement gaan slikken. Volgens de diverses wetenschappelijke zoekmachines  zijn er in de afgelopen decennia meer dan tachtig gerandomisseerde placebogecrontroleerde studies met taurinesuppletie verricht – zij het met kleine aantallen proefpersonen. Vorig jaar nog werd een studie gepubliceerd waarbij 24 vrouwen van 55 tot 70 jaar gedurende zestien weken dagelijks 1,5 gram taurine of een placebo hadden geslikt. Bij de taurineslikkers bleek daardoor het belangrijke antioxidante enzym superoxide dismutase omhoog te zijn gegaan. Volgens de onderzoekers kan het supplement nuttig zijn om oxidatiestress tijdens het ouder worden binnen de perken te houden [bron].

‘Taurine verbetert het uithoudingsvermogen’

In de kolossale grabbelton van de biomedische wetenschap bevinden zich ook verschillende meta-analyses van dergelijke taurine-onderzoeken, studies waarbij de resultaten van meerdere placebogecontroleerde interventiestudies bij elkaar worden gevoegd en kritisch worden gewogen. De uitkomsten van dit soort meta-analyses gelden binnen de medische wetenschap als de hoogste graad van bewijs. In 2022 concludeerden auteurs van zo’n meta-analyse dat taurine-suppletie tekenen van ontsteking en oxidatiestress vermindert [bron]. Volgens een meta-analyse uit 2020 zorgt taurine-suppletie bij mensen met leverproblemen voor een verlaging van een te hoge bloeddruk en een verbetering van de bloedvetten [bron]. De conclusie van een meta-analyse van onderzoeken over taurine en sportprestaties in 2018 luidt: ‘De uithoudingsprestaties van mensen kunnen worden verbeterd door orale inname van een enkele dosis taurine in variërende hoeveelheden (1-6 g)’ [bron]. In hetzelfde jaar concluderen auteurs van een andere meta-analyse: ‘Deze voorlopige bevindingen suggereren dat inname van taurine in de aangegeven doses (1-6 gram) en suppletieperioden (1 dag – 12 weken) de bloeddruk kan verlagen in een klinisch relevante mate, zonder nadelige bijwerkingen (maar meer onderzoek is nodig) [bron].

Alles bij elkaar is het verleidelijk om vanaf middelbare leeftijd taurine te gaan aanvullen met supplementen, maar houd in je achterhoofd dat suppletie met taurine steeds met kleine aantallen mensen is getest. Experts houden daarom allerlei slagen om de arm bij de interpretatie van de resultaten.

Op dit moment lijkt intensieve lichaamsbeweging de beste en veiligste manier te zijn om de bloedspiegel van taurine te boosten.  Daarnaast kun je ervoor kiezen meer taurine-rijke producten aan je voedingspatroon toe te voegen, maar daarvoor ben je wel aangewezen op dierlijke producten. Vis en zeevruchten zijn de beste bronnen. Tonijn kan een gehalte van ongeveer 960 mg taurine per 100 gram bevatten; sint-jakobsschelpen kunnen per 100 gram tot 827 milligram taurine bevatten. Andere goede opties zijn oesters met 520 milligram en mosselen met tot 655 milligram per 100 gram.  Verder zitten er in vlees, kip, melk, kaas, eieren en melkproducten kleine hoeveelheden taurine. Zeewier is een optie voor veganisten. Nori, het papierachtige zeewierproduct dat wordt gebruikt bij het maken van sushi, bevat tot 1300 milligram taurine per 100 gram. Hoewel je niet zoveel in één keer eet, kan het verwerken van een vel nori in een gerecht of het eten ervan met sushi ongeveer 40 milligram taurine aan je maaltijd toevoegen [bron].

Maar of je hiermee de leeftijdsgebonden afname helemaal kunt compenseren, is onduidelijk. Taurine is volgens de definitie van Bruce Ames een ‘AGE-essential’: een vitamine-achtige stof die je in voldoende mate uit voeding binnenkrijgt als je jong bent, maar waar je vanaf een hogere leeftijd een tekort aan kunt ontwikkelen.

Vanaf middelbare leeftijd zou je daarom taurine per supplement kunnen overwegen. Daar zijn in elk geval geen ernstige bijwerkingen van bekend zolang je het bescheiden houdt. De hoogste dosis die in een menselijk onderzoek werd gebruikt was 10 gram per dag gedurende 6 maanden, en het langstlopende onderzoek met mensen duurde 12 maanden en daarbij werd een dosis van 0,5-1,5 gram per dag gebruikt. Op basis van het beschikbare bewijs wordt ervan uitgegaan dat 3 gram per dag onbeperkt geconsumeerd kan worden zonder risico op bijwerkingen [bron]. Volgens de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) is 6 gram taurine per dag de hoogste veilige dosis [bron]. Een gebruikelijk protocol om bloeddruk omlaag te krijgen met taurine is 1,5 gram per dag verdeeld in 3 porties van 0,5 gram [bron].

Tekst Pim Christiaans | Life Unlimited

Boeiende blog? Door hem te delen steun je deze site. Je kunt ook HIER een kleine donatie doen. Dank!