‘Natuurlijke anti-aging stof verbetert verouderde afweer’

Een stofje dat het leven verlengt, tegen hart- en vaatziekte beschermt, alzheimer aanpakt, de afweer versterkt en het effect van vaccins versterkt: het klink te mooi om waar te zijn. En toch worden deze effecten toegedicht aan een natuurlijke verbinding die nog maar sinds kort in de wetenschappelijke schijnwerpers staat: spermidine.

Oké, eerst die naam: spermidine. Geen stofnaam die uitnodigt tot slikken. Maar misschien ben je over vijf minuten enthousiaster.

Het stofje is voor het eerst geïsoleerd uit sperma, vandaar. Daar houden alle onbetamelijke raakvlakken op, want spermidine is een verbinding (polyamine) die van nature in al onze cellen voorkomt. Het zit ook gewoon in voeding. Tarwekiemen vormen er de rijkste bron van, dus wellicht kan de naam nog worden omgekat naar het neutraler klinkende tarwekiemine. Het zit daarnaast in aanzienlijke hoeveelheden in natto, een gefermenteerd sojaproduct dat al enige bekendheid geniet als goede bron van vitamine K2. Verder zit er een beetje spermidine in onder meer kippenlever, oude kaas, paddestoelen, erwten, noten, appels, peren, broccoli en rode wijn. We krijgen gemiddeld 10 mg spermidine per dag binnen (bron) en er wordt nog een beetje door de microben in onze darmen gevormd.

Levensverlengende werking van spermidine

In 2010 verscheen een studie die aangaf dat de levensverwachting  in verschillende Aziatische landen hoger is naarmate de bewoners meer spermidine en aanverwante stofjes met voeding binnenkrijgen (bron). En in 2012 rapporteerden Italiaanse onderzoekers dat mensen die relatief gezond stokoud worden relatief hoge bloedgehaltes van spermidine hebben (bron). Daarmee is geen oorzakelijk verband tussen spermadine en een langere levensduur aangetoond, maar dat verband zou er wel heel goed kunnen zijn.

Een levensverlengende en beschermende werking van spermidine is namelijk aangetoond in diverse organismen, zoals gistcellen, wormen, vliegen (bron) en muizen (bron, bron, bron).

Omdat spermidine ingrijpt op fundamentele stofwisselingsprocessen die wij mensen delen met de genoemde (en vrijwel alle andere) organismen, is het aannemelijk dat de stof ook ons tegen veroudering en ziekte beschermt. Spermidine heeft antioxidante en ontstekingsremmende eigenschappen, bevordert de werking van mitochondriën (de ‘energiecentrales’ van de cellen) en verbetert de eiwitstofwisseling (proteostasis), schrijven wetenschappers in het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Science (bron).

Spermidine bevordert autofagie

Maar het belangrijkste effect van spermidine heeft te maken met een proces dat autofagie wordt genoemd. In al onze cellen ontstaan continu afvalproducten die opgeslokt en gerecycled worden door lysosomen, de vuilnisophalers in onze cellen. Dit opruimen wordt autofagie genoemd, wat letterlijk ‘zelf’ (auto) ‘eten’ (fagie) betekent. Naarmate we ouder worden, gaan lysomomen minder goed functioneren. Afbraakproducten in de cellen beginnen zich op te hopen en de cel wordt langzaam van binnenuit vergiftigd. Teruglopende autofagie met ophopend vuil in cellen als gevolg, wordt beschouwd als een van de meest fundamentele oorzaken van veroudering.

Goede methoden om autofagie te bevorderen zijn calorische restrictie en vasten. Resveratrol slikken helpt ook (bron). Maar bovenal blijkt er voor spermidine een centrale, stimulerende rol bij autofagie te zijn weggelegd (bron).

Spermidine verbeterde geheugen en cognitie

Echter, het gehalte van spermidine in onze weefsels neemt af als we ouder worden (bron), en dat heeft mogelijk desastreuze gevolgen. Zo is er een verband gevonden tussen lage bloedspiegels van spermidine en het aftakelen van het geheugen bij demente ouderen (bron). Niet zo vreemd als je bedenkt dat haperende autofagie ervoor zorgt dat zich  ‘alzheimereiwitten’ (amyloïde, tau) in de hersenen kunnen ophopen. In kleine, voorbereidende experimenten heeft het innemen van spermidinesupplementen het geheugen van vergeetachtige ouderen (bron) en de cognitie van mensen met lichte cognitieve stoornis (bron) verbeterd.

Er zijn ook aanwijzingen, vooral op basis van dierstudies (bron) en bevolkingstudies (bron) dat spermidine uit voeding en supplementen tegen hart- en vaatziekten beschermt. Bij muizen leidde extra spermidine tot een omkering van de vaatveroudering (bron).

Spermidine is belangrijk voor de afweer

Het teruglopen van autofagie blijkt een belangrijke oorzaak te zijn van de verzwakkende afweer van ouderen. Dat zit zo. Een cruciaal kenmerk van onze aangeleerde afweer is dat die ontmoetingen met ziekteverwekkers langdurig onthoudt. Bij vaccineren wordt handig gebruik gemaakt van het olifantengeheugen van het afweersysteem, door een onschadelijk gemaakt (deel van) een virus in te spuiten. Kom je jaren later in aanraking met het virus, dan wordt dit onmiddellijk herkend door de afweer. Die kan er dan meestal snel mee afrekenen.

Echter, als we ouder worden gaat niet alleen ons eigen geheugen, maar ook dat van belangrijke afweercellen achteruit. Afweercellen herkennen ziekteverwekker dan niet meer. Dit kan ervoor zorgen dat een griepvirus, of zelfs een verkoudheidsvirus een oudere het laatste zetje naar het graf geeft.

Vergeetachtige afweercellen zijn ook een reden waarom vaccins vaak minder goed aanslaan bij bejaarden; juist de groep die nu het meeste baat kan hebben bij een vaccin tegen covid-19.

Spermidine en het geheugen van afweercellen

Enter spermidine. Het falende geheugen van de adaptieve afweer komt ondermeer doordat bij een belangrijke klasse afweercellen – de B-lymfocyten – de autofagie afneemt. Hierdoor hopen zich afvalproducten in de cellen op die de werking ervan verstoren.

De resultaten van een recente studie suggereert dat het boosten van autofagie met spermidine, het effect van vaccins kan verbeteren (bron).

Bloedmonsters van jonge en oude mensen die gevaccineerd waren tegen het RS-virus en het hepatitis C virus werden onder de loep genomen. De onderzoekers ontdekten zo dat vaccinatie de autofagie in afweercellen van jonge mensen flink stimuleert, terwijl dit effect veel zwakker is in de afweercellen van ouderen. Ze zagen ook dat het gehalte spermidine in de afweercellen van jongeren hoger was dan dat in de afweercellen van ouderen. Toen ze oude afweercellen in een reageerbuis trakteerden op spermidine, werd het proces van autofagie weer even goed als dat van jonge afweercellen.

‘Ons werk suggereert dat het boosten van autofagie vaccins voor oudere mensen effectiever kan maken,’ zegt hoofdauteur Ghada Alsaleh hierover (bron).

Uiteraard is er meer onderzoek nodig, maar desalniettemin is het verhogen van je spermidine-gehalte – al dan niet voorafgaand aan een vaccinatie – nu al een te verdedigen keuze: het is veilig, heeft een brede reeks gunstige gezondheidseffecten en zou de beschermende werking van een (corona)vaccin kunnen versterken. Auteurs in Science stellen wel dat mensen met gevorderde kanker en nierfalen beter uitgebreidere studies kunnen afwachten voor ze met supplementen aan de slag gaan (bron).

Er zijn verschillende methoden om voor meer spermidine in je systeem te zorgen. Die vind je op pagina 24 van de e-gids Versterk je Afweer.

Tekst: Pim Christiaans

Gerelateerde artikelen

Harri Hemilä over vitamine C en corona

Vitamine C en corona: de feiten

‘Bewezen: vitamine C helpt tegen verkoudheid’

Vlierbessensap tegen griep

‘Kokosolie beschermt mogelijk tegen coronavirus’

€ 4,95  – E-gids

Een griepvirus dat een gezonde tiener een paar dagen van de straat houdt, kan iemand van tachtig de das om doen. Dat komt omdat het afweersysteem net als onze organen ten prooi valt aan veroudering. Een verouderd immuunsysteem rekent ook minder goed af met kankercellen en kan per vergissing verkeerde cellen gaan aanvallen, met autoimmuunziekten zoals reuma en coeliaki tot gevolg. Houd je afweer daarom in topvorm en geef het een steuntje in de rug met natuurlijke afweerboosters. In deze E-gids vind je de nieuwste adviezen om je afweer een lang leven lang in topvorm te houden.